Historia Lego

Lego - tej firmy nie trzeba nikomu przedstawiać. Dla dzieci jest to jedna z najbardziej rozpoznawalnych marek na świecie. Jak powstała ta firma i skąd się wzięła?

Firma Lego powstała 12 października 1932 roku w duńskim Billund. Założył ją Ole Kirk Christiansen. Od samego początku była to firma rodzinna, która zmieniła sposób bawienia się oraz okolicę w której powstała i ma siedzibę do dnia dzisiejszego.

Ole Kirk Christiansen fot. Brickfetish.com

W pierwszych latach działalności firma funkcjonowała jako warsztat stolarski. Ole Kirk z czasem zauważył, że z odpadów poprodukcyjnych może wytwarzać drewniane zabawki. Ta decyzja okazała się kluczową dla dalszych losów firmy.

Dom rodzinny Christiansenów oraz warsztat 1924 rok
 fot. Lego Group

Drewniane zabawki
Pierwsze zabawki były stosunkowo duże i proste w budowie, głownie skupiono się na pojazdach. Już na początku swej zabawkarsiej działalności firma wyróżniała się dobrą jakością.

Pierwsze pojazdy fot Brickfetish.com

W 1935 pojawiła się seria ze zwierzętami. Były to projekty bardziej skomplikowane i niejednokrotnie wymagały użycia szablonu. Seria ta była produkowana do 1958 roku i zdobyła olbrzymią popularność.

Drewniany pies fot. Brickfetish.com

Z biegiem czasu drewniane zabawki były coraz bardziej skomplikowane. Firma wprowadziła tak wiele modeli, że trudno było je wszystkie zamieścić w katalogu.

Lego Ferry fot. Brickfetish.com

Stake Truck fot. Brickfetish.com

Maszyna do szycia fot. Brickfetish.com

Logo
W 1934 roku Ole zdał sobie sprawę, że potrzebuje nowej nazwy dla swojego przedsiębiorstwa. Ogłosił konkurs na nazwę wśród swoich pracowników. Wybierał spośród dwóch najlepszych jego zdaniem nazw: Legio z łaciny znaczy legion, jak legion zabawek oraz tej którą sam wymyślił - Lego jest to skrót od duńskiego "Leg got" czyli baw się dobrze. Oczywiście wygrał konkurs, którego główną nagrodą była butelka domowego wina.

Tak zmieniało się logo Lego

Kiddicraft
W 1947 roku Ole zwrócił uwagę na wykorzystanie tworzyw sztucznych do produkcji zabawek. Wbrew opinii współpracowników zakupił wtryskarkę za 30 000 koron duńskich co stanowiło kilkukrotność zysków z ostatnich lat. Była to pierwsza wtryskarka w Danii i z początku nikt nie miał pewności czy na miejscu znajdą się dostawcy niezbędnych surowców czy form. Wraz z nową wtryskarką Ole otrzymał próbki klocków angielskiej firmy Kiddicraft. 

Klocki Kiddicraft

Automatic Binding Brick
Bazując na klockach Kiddicraft Ole stworzył protoplastę dzisiejszego klocka, zajęło mu to 2 lata. Klocek nieznacznie różnił się rozmiarami od produktu Kiddicraft. Nazwano je Automatic Binding Brick i przedstawiono w 1949 roku.

Automatic Binding Brick firmy Lego

W 1950 roku wiceprezesem Lego zostaje Godtfred Kirk Christiansen, w 1951 roku gdy Ole podupada na zdrowiu Godfred przejmuje coraz więcej obowiązków w rodzinnej firmie. Za sprawą braków w edukacji, obawiano się o jego zdolność do prowadzenia firmy, która sprzedawała swoje produkty niemal na całym świecie. Braki te nadrabiał wrodzonym wyczuciem biznesowym, analitycznym umysłem, po latach został sprawnym managerem.

Godtfred Kirk Christiansen fot. Brickfetish.com

Mursten
W 1952 roku świat zachłysnął się plastikowymi zabawkami, jednak Automatic Binding Brick nie sprzedawał się tak dobrze jak tego oczekiwano - stanowiły one 5 - 7 % całej sprzedaży. Godtfred postanowił zmienić nazwę Automatic Binding Brick na bardziej opisową, w ten sposób pojawiło się Lego Mursten - z duńskiego klocki Lego.

Lego Mursten fot Brickfetish.com

Na początku Lego Mursten były sprzedawane jako zestawy upominkowe, uzupełniające a nawet sprzedawano pojedyncze części. Pomimo słabej sprzedaży rozwijano ten produkt dodawano coraz to nowe klocki. Po kilku latach Godtfred zaczął przeprojektowywać klocki Mursten, pod koniec 1957 roku miał kilka projektów klocków, które łączyły się ze sobą lepiej niż Mursten. Nowy klocek różnił się od klocków Mursten rurkami, które pojawiły się w spodniej części klocka, która dotychczas była pusta. Dzięki temu oraz ciasnej tolerancji górne kołki doskonale łączyły się pomiędzy ściankami i rurkami drugiego klocka. Sposób łączenia nazwano sprzęgłem lub mocą sprzęgła. Prototypy zostały przetestowane przez dzieci i przyjęte z zachwytem.

Nowy sposób łączenia klocków fot Lego Group

Godtfred nazwał te klocki prawdziwymi Lego. Pamiętając losy klocków Kiddicraft oraz znając wartość nowego pomysłu opatentował go. Wraz z prawnikiem Ole Neilsonem, Godtfred przedstawił wniosek do Duńskiego Urzędu Patentów i Znaków Towarowych w Kopenhadze dokładnie  o 13:58 28 stycznia 1958 roku (firma Lego uważa tę datę za urodziny klocka Lego). Później zastosowano patenty w większości krajów, w których sprzedawano klocki. Nowy projekt ostatecznie został opatentowany w 33 krajach.

Bilofix i Lego System

Sprzedaż drewnianych zabawek osiągnęła najwyższy poziom w 1952 roku i utrzymywała taką tendencje. W 1959 roku przychody osiągane ze sprzedaży zabawek plastikowe stanowiły dwukrotność przychodów ze sprzedaży zabawek drewnianych. Godtfred postanowił wyodrębnić w firmie dwa działy: jeden z zabawkami plastikowymi, który nazwano Lego System, drugi z zabawkami drewnianymi pod nazwą Bilofix. Zmiana w przypadku zabawek drewnianych polegała jedynie na tym, że na dotychczasowych zabawkach drewnianych pojawiło się jedynie nowe logo Bilofix.

Godtfred zaczął zwracać coraz więcej uwagi marketingowi. W 1958 roku zatrudnił Helge Torpe na stanowisku dyrektora marketingu a rok później otworzyli dział fotografii. Od tej pory szare kartonowe pudełka w które pakowano produkty Lego zamieniono na kolorowe, pojawiły się katalogi w których główna rolę odgrywały dzieci bawiące się produktami Lego. Podobna marketingowa filozofia jest obecna dzisiaj. Jednak ma to swoją cenę - reklama i marketing to ok 20% ceny zestawu Lego co sprawia, że zawsze była to droga zabawka.

Rozłożone opakowanie zestawu 214 sprzedawanego w latach 1958 - 1960

Niemiecki katalog Lego z 1960 roku fot. Brickfetish.com

4 lutego 1960 roku spłonął magazyn z drewnianymi zabawkami. Po tym wydarzeniu Godtfred postanawia porzucić produkcję drewnianych zabawek i skupić się wyłącznie na zabawkach plastikowych. Tym samym - po roku - oznacza to koniec serii Bilofix, a Godtfred zaczyna konkurować na rynku zabawkarskim masową produkcją Lego System.

Produkcja Lego fot Lego Group

Wtryskarki fot. Lego Group

Postawienie tylko na jeden produkt było bardzo ryzykowne i tak też uważali bracia Godtfreda, głównie Gerhardt. Bracia nie podzielali entuzjazmu Godtfreda dla Lego Sytem i w kwietniu 1961 roku Karl, Georg oraz Gerhardt opuścili Lego. Godtfred wykupił udziały rodzeństwa i stał się głównym udziałowcem firmy.

Lego by Samsonite

W 1961 roku Lego podpisało umowę z firmą Samsonite (obecnie w głównej mierze znana jest z produkcji walizek) w myśl, której amerykańska firma otrzymała licencję na produkcję i sprzedaż Lego w USA i Kanadzie. Początkowo Samsonite produkowało podstawowe klocki w swojej fabryce w Stanford. W 1965 roku powstała druga fabryka w Loveland.  W Ameryce Północnej sprzedawano większe zestawy niż w Europie np. 003 Master Mechanic, 004 Master Builder oraz 704 Master Discovery. Pojawiły się także zestawy z elementami opracowanymi specjalnie na rynek Północno Amerykański: 001 Gear Set, 002 Motor Pak.

Lego System by Samsonite. Zestaw 246. 1961 rok
fot. Brickfetish.com

Na skutek praktyk marketingowych stosowanych przez firmę Samsonite (szare opakowania, dużo większe zestawy niż te sprzedawane w Europie oraz dzielenie funduszów marketingowych na inne produkty firmy Samsonite) zmniejszyły się zyski ze sprzedaży i w 1972 roku rozwiązano umowę licencyjną. Tym samym Godtfred podjął decyzję, że będzie sam organizował sprzedaż Lego w USA. Na mocy porozumienia Samsonite otrzymywało do 1986 roku tantiemy od Lego a także mogło sprzedać wszystkie zapasy Lego, co trwało do 1974 roku.

Lego System by Samsonite instrukcja budowania. 1962 rok
fot. Brickfetish.com

Bilofix po raz drugi
W 1962 roku gdy na rynku północnoamerykańskim pojawiły się zestawy Lego by Samsonite, Gerhardt - brat Godtfreda - powołał do życia firmę, która reaktywowała markę Bilofix. Jego zamiarem była produkcja zabawek z drewna i tworzyw sztucznych. Całę przedsięwzięcie ulokował 40 km od Billund w miejscowości Kolding.

Katalog Bilofix z 1963 roku fot. Brickfetish.com

W szczytowym okresie firma produkowała 190 000 elementów dziennie i przerabiała 10 000 brzóz rocznie. Zabawki te były sprzedawana w Skandynawii, większości krajów Europy Zachodniej, Kanadzie i Japonii. Jednak w 1972 roku Gerhardt sprzedał firmę duńskiemu dystrybutorowi zabawek KE Mathiansen.

Koło i nowe tworzywo
Początek lat 60 przyniósł nowe rozwiązania. W 1961 roku Lego zaczęłą rozwijać pomysł wykorzystania koła w zestawach. Rewolucją było pokrycie koła gumową powierzchnią. Tak skonstruowane koło pozwoliło na budowanie bardziej mobilnych konstrukcji: samochodów, ciężarówek czy pociągów.

Zestaw uzupełniający 400. fot BrickLink.com

Z czasem koła zmieniały swój wygląd, jednak pomysł z dwoma elementami (plastikowy środek i gumowa opona) sprawdził się na tyle, że stały się nieodłącznym elementem zestawu. W 1990 roku Lego produkowało ponad 300 milionów opon rocznie - co czyni  je największym producentem opon na świecie.

W 1962 roku powstało laboratorium w Billund, którym kierował szwajcarski inżynier Hans Schiess. Jedną z pierwszych decyzji podjętych na podstawie laboratoryjnych badań była zmiana materiału z którego produkowano klocki na ABS (akrylonitryl-butadien-styren). Był to materiał stosunkowo niedrogi, łatwy do formowania w bardzo wąskim zakresie tolerancji, i co najważniejsze, miał o wiele bardziej trwały kolor a także był bardziej odporny na uderzenia niż octan celulozy, który był stosowany dotychczas.

Modulex
Gdy Godtfred zaczął budować swój nowy dom, pojawił się pomysł odwzorowania domu zbudowanego z klocków. Problemem był jednak stosunek  wysokości do szerokości klocka wynoszący 6:5, rozwiązaniem tego problemu było opracowanie klocka, którego podstawą był sześcian. o boku 5mm. W 1963 roku Godtfred stworzył nową firmę MODULEX A/S, której celem było produkowanie klocków przyjaznych architektom i planistom. Firma wypuściła na rynek system M20 - M oznaczało Modulex, 20 to skala w jakiej można było odwzorować budynek. Składał się ze specjalnych klocków: dachówek, okien drzwi a także elementów dodatkowych ułatwiających składanie oraz klej. System nie odniósł takiego sukcesu jak oczekiwano. Dopiero w 1966 roku ukazał się Modulex Planning System, który został rozszerzony o nowe klocki m.in. z cyframi i literami. System ten był pierwszym komercyjnym sukcesem firmy MODULEX.

Klocki Modulex z charakterystycznym M zamiast napisu LEGO

Z lewej klocek Modulex z prawej Lego

Lotnisko w Billund
Lego zwiększało swoją sprzedaż, było też obecna na światowych rynkach,. Właśnie w związku z prowadzeniem interesów na całym świecie Godtfred zakupił -w partnerstwie z firmą Danfoss - mały 4-osobowy samolot. Początkowo samolot stacjonował na lotnisku w Vandel, później na lotnisko Esjberg. W 1961 roku zakupiono większy samolot a Godtfred zbudował swoje lądowisko: drewniany hangar oraz trawiasty pas startowy.

Drewniany hangar w Billund, 1961 rok

W 1964 roku podjęto decyzje, że na terenie lądowiska powstanie publiczne lotnisko. Doszło do tego dzięki porozumieniu Godtfreda  z gminami Fredericia, Billund i Kolding. Godtfred zgodził się finansować przedsięwzięcie przez pierwsze 5 lat. Port lotniczy Billund Lufthaven otwarto 1 listopada 1964 roku. Prezesem został Hans Erik Christiansen były pierwszy pilot Lego. Pas startowy miał 1660 metrów długości i 45 metrów szerokości, pasażerowie początkowo obsługiwani byli w drewnianym hangarze. Dzisiaj lotnisko jest drugim co do wielkości w Danii (prym wiedzie lotnisko kopenhaskie) obsługuje ponad dwa miliony pasażerów rocznie.

Lotnisko w Billund obecnie

Lego Trains / Pociąg
W 1966 roku Lego wprowadziło do sprzedaży zestawy pociągów, zestawy te były na tyle popularne, że rozbudowano system o dodatkowe akcesoria: elektroniczną jednostkę sterującą oraz gwizdek.

Patent na tory

Jednak zestawy te nie były tak realistyczne jak oczekiwano, dlatego też w 1969 roku zaprezentowano dwa oddzielne systemy 4.5V dla najmłodszych dzieci oraz 12V dla starszych. Systemy te odniosły olbrzymi sukces o czym świadczy fakt, że były sprzedawane do 1980 roku.

System 12V

W 1980 roku pojawiła się zmodernizowana wersja systemu 12V. Odznaczała się niespotykanym dotąd realizmem, wzorcem były głównie pociągi niemieckiego przewoźnika Deutsche Bahn. Pojawił się nowy silnik oraz transformator, znacznie rozbudowano układ torów. Lego produkowało zwrotnice, oświetlenie wnętrza pociągu, oświetlenie uliczne i przejazdy kolejowe. 

Fragment katalogu Lego z 1983 roku

Fragment katalogu Lego z 1986 roku

W 1897 roku zaprezentowano Monorail. Był to specjalny rodzaj systemu 9V z zaprojektowaną na jego potrzeby szyną z zębatką pośrodku. Pociąg napędzany był przez moduł silnika, który zabudowany był na swego rodzaju wagoniku, do którego po obu stronach doczepiano wagony. System ten nie był zbyt okazały w sprzedaży było jedynie 5 zestawów w tym 2 zestawy były dodatkowymi torami. Monorail w sprzedaży był do 1994 roku.
 

Monorail, zestaw 6399

Monorail, zestaw 6991

W 1990 roku Lego wprowadziło nowy system 9V. Ponownie udoskonalono transformator oraz regulator prędkości. System ten został mocno okrojony z dodatków.

System 9V, zestaw 4558

Następnym krokiem było wprowadzenie pociągów zdalnie sterowanych w 2006 roku, natomiast pod koniec 2007 roku przedstawiono system Power Functions, który jest w sprzedaży do dnia dzisiejszego.

Zestaw 7898, z pierwszą wersją zdalnego sterowania

Zestaw 60052 z Power Functions

Obecnie Lego to jeden z największych producentów zabawek na świecie. Grupa LEGO® dostarcza zabawki oraz materiały edukacyjne do 130 krajów. Zarządzany przez trzecie pokolenie Christiansenów. Lego to nie tylko klocki ale też parki rozrywki "Legoland" zlokalizowane w 4 krajach - ten najbardziej znany znajduje się w Billund.